Hồng sâm

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Hồng sâm.

Tên khác: Không có.

Tên khoa học: Radix Ginseng Rubra.

Đặc điểm tự nhiên

Hồng sâm là vị thuốc được chế biến từ củ Nhân sâm tươi.

Nhân sâm là loài cây thảo sống lâu năm, cao khoảng 0,6m. Rễ phát triển thành củ to. Lá mọc thành vòng, cuống lá dài, lá kép gồm các lá chét mọc thành hình chân vịt. Sự phát triển của cây Nhân sâm như sau:

• Cây 1 năm tuổi có một lá với 3 lá chét.

• Cây 2 năm tuổi có một lá với 5 lá chét.

• Cây 3 năm tuổi có 2 lá kép với 5 lá chét.

• Cây 4 năm tuổi có 3 lá kép với 5 lá chét.

• Cây 5 năm tuổi trở lên thì có 4 - 5 lá kép, với 5 lá chét.

Mỗi lá chét có hình trứng, mép lá có hàng răng cưa sâu.

Rễ củ hình chùy hoặc hình trụ tròn, dài 3 - 10 cm, đường kính củ khoảng 1 - 2 cm. Bề mặt củ Nhân sâm thấu minh có màu nâu đỏ, có các khối màu nâu vàng xám không thấu minh, rãnh dọc, nếp nhăn và sẹo rễ nhỏ, phần trên có các đường vằn không rõ ràng, phần dưới có 2 - 3 rễ nhánh uốn cong chéo nhau. Thân rễ (hay còn gọi là Lô đầu) dài 1 - 2 cm, trên có sẹo rễ hình lõm (Lô uyển), có lúc mang 1 - 2 rễ bất định. Thể chất cứng giòn, mặt cắt bằng phẳng, chất gỗ.

Hồng sâm có mùi thơm đặc trưng, vị ngọt, hậu hơi đắng.

Phân bố, thu hái, chế biến

Nhân sâm phân bố ở nhiều quốc gia như Ấn Độ, Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc…nhưng nổi tiếng nhất vẫn là Nhân sâm Hàn Quốc.

Nhân sâm Hàn Quốc có hàm lượng saponin vượt trội và có các thành phần saponin quan trọng cao. Thời gian thu hoạch vào mùa thu. Thu hoạch cây Nhân sâm, rửa sạch, sau khi chưng chế, phơi khô.

Các củ Nhân sâm đạt chất lượng được đem hấp bằng hơi nước khoảng 72 giờ. Có thể hấp Hồng sâm bằng phương pháp chân không hoặc lò hấp bằng gạch nung.

Sau khi hấp, Hồng sâm được sấy khô để mất hơi nước còn 14% và đem phơi bằng ánh sáng tự nhiên.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận dùng là rễ phơi khô sau khi chế biến (chưng) của cây Nhân sâm.

Thành phần hóa học gồm ginsenoside Rg1 (C42H72O14) và ginsenosides Re (C48H82O18). Ngoài ra còn các loại saponin khác nữa.

Liều dùng: 3 - 9g.

Hồng sâm làm mềm, sau đó thái phiến mỏng, phơi khô hoặc nghiền mịn để dành dùng dần.

Một số lưu ý khi sử dụng Hồng sâm:

• Không dùng cùng Lê lô.
• Không nên dùng Hồng sâm với mật ong cho người bệnh đái tháo đường.

Hồng sâm tẩm mật ong

Chuẩn bị: Hồng sâm.

Thực hiện: Hồng sâm thái lát mỏng hoặc để nguyên củ sâm ngâm cùng mật ong để dùng (dùng trực tiếp hoặc ăn cùng với sữa chua).

Uống trà Hồng sâm

Chuẩn bị: Hồng sâm thái lát mỏng 1 - 2g.

Thực hiện: Hồng sâm pha với nước sôi, uống như trà. Có thể hãm trà vài lần cho đến khi mùi nhạt thì lấy bã Hồng sâm ăn.

Ngậm tan

Chuẩn bị: Hồng sâm thái lát mỏng.

Thực hiện: Cho vào miệng ngậm đến khi mềm thì nuốt, ngày dùng 2 – 3 lát.

Cháo Hồng sâm

Chuẩn bị: Hồng sâm 1 - 2g.

Thực hiện: Cho Hồng sâm thái lát vào sắc với nước, thêm gạo và nấu thành cháo ăn.