Cứt lợn

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Cây Cứt lợn.

Tên khác: Cây hoa ngũ vị; cây bù xít; thắng hồng kế; cỏ hôi; cỏ thúi.

Tên khoa học: Ageratum conyzoides L. Đây là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc (Asteraceae).

Đặc điểm tự nhiên

Cứt lợn là một loại thực vật nhỏ có thân mềm, thuộc loại cây mọc hàng năm, trên thân có nhiều lông mềm, chiều cao khoảng từ 20 - 50 cm, mọc nhiều khu vực của nước ta. Lá có hai mặt: mặt trên và dưới lá đều có lông nhưng mặt dưới của lá màu xanh nhạt hơn, lá mọc đối hình trứng hay 3 cạnh, chiều dài 2 - 6 cm, rộng 1-3cm, mép có răng cưa tròn. Hoa mọc thành chùm ở đầu ngọn, có màu tím hoặc xanh. Cây hoa cứt lợn cho quả bế, màu đen, có 3 – 5 sống dọc.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cứt lợn là loại cây dễ sống, mọc hoang dại nên được tìm thấy khắp mọi nơi trên nước ta. Cây mọc quanh năm nhờ đó có thể thu hái được bất kỳ thời điểm nào trong năm. Những cây trưởng thành có thể dùng toàn cây trừ rễ, dùng tươi hoặc phơi khô để làm thuốc.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của cây Cứt lợn là toàn cây trừ rễ.

Cây Cứt lợn có nhiều thành phần nhưng chưa rõ là những hoạt chất nào. Người ta phân lập được trong cây có khoảng 0,16% tinh dầu đặc (cây khô kiệt) tỷ trọng 1,109. Chỉ số acid 0,9, chỉ số este 11,2, trong tinh dầu có coumarin.

Hoạt chất chứa trong hoa cứt lợn có chứa 0,2% tinh dầu, mùi khá khó chịu, có thể gây nôn với tỷ trọng 0,9357, αD=9°27. Trong tinh dầu hoa lá đều có cadinen, caryophyllen, geratocrornen, demetoxygeratocromen và một số thành phần khác.

Dùng cây tươi hoặc phơi khô.

Một số lưu ý khi sử dụng cây Cứt lợn:

Không dùng trong các trường hợp dị ứng với các thành phần có trong cây Cứt lợn.

Tránh nhầm lẫn giữa cây cứt lợn với cỏ lào hoặc cây ngũ sắc bởi chúng có tên gọi gần giống nhau.

Trong điều trị rong kinh, rong huyết sau sinh

Thu hái khoảng 30 - 50 g cây tươi, sau đó đem về rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước và uống trong ngày, uống trong 3 - 4 ngày bệnh sẽ thuyên giảm.

Trong điều trị viêm xoang mũi dị ứng

Sử dụng cây tươi, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước tẩm vào bông gòn sau đó lấy bông này nhét vào lỗ mũi bị viêm và đau. Hiện nay trên thị trường đã có những chế phẩm có sẵn.

Tác dụng làm mượt tóc

Sử dụng cây Cứt lợn và nước bồ kết dùng dội đầu có mùi thơm, sạch gàu và mượt tóc.