Thuốc Cobratoxan - Đông dược 408

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Bạc hà.

Tên khác: Châu Á (Mentha arvensis): Bạc hà; bạc hà nam; bạc hà Nhật Bản; húng cay; húng bạc hà; Châu Âu (Mentha piperita): Peppermint; Peppermint oil; Tinh dầu bạc hà.

Tên khoa học: Mentha arvensis L, thuộc họ: Lamiaceae (Hoa môi).

Đặc điểm tự nhiên

Bạc hà là cây thảo sống lâu năm. Thân cây mọc đứng hay bò và có phân thành nhiều nhánh nhỏ. Màu sắc thân xanh đậm hoặc tím nhạt với rất nhiều lông ngắn. Cây có mùi thơm nhẹ khá dễ chịu, vị hơi cay mát. Lá mọc đối, thon dài, kích thước 3-5cm, mép có răng cưa, mặt trên và mặt dưới đều có lông. Cánh hoa nhỏ, mọc tập trung, kết thành vòng ở kẽ lá. Hoa màu tím, trắng, hồng nhạt. Toàn cây có mùi thơm. Quả khá nhỏ và có 4 hạt. Cây ra hoa vào thời điểm từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây bạc hà mọc hoang và đuợc trồng tại nhiều vùng ở nước ta, mọc hoang cả ở miền đồng bằng và ở miền núi. Chúng tôi đã phát hiện mọc hoang nhiều ở Sapa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Ba Vì (Hà Tây), Bắc Cạn, Sơn La.

Mùa trồng thích hợp nhất là tháng 8-9, mỗi năm thu hái 2-3 lần (tháng 10-11, tháng 2-3, tháng 5) lúc cây chưa ra hoa hay vừa mới ra. Sau khi cắt đem phơi hoặc sấy khô.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của Bạc hà là lá và toàn cây.

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Nọc rắn hổ mang

Tên khác: Nọc rắn hổ mang khô

Tên khoa học: Naja-naja L., Naja hannah Cantor thuộc họ Elapidae (Họ rắn hổ).

Đặc điểm tự nhiên

Naja-naja L.: Miền Nam thường gọi là hổ đất, miền Bắc gọi là hổ mang, hổ trâu, thuộc họ Elapidae (họ rắn hổ). Pháp vẫn gọi rắn này là cobra hay serpent à lunette (rắn mang kính, nhãn kính xà). Thân có thể dài tới 2m. Màu sắc thay đổi nhưng thường màu nâu đen, đều một màu. Khi nào nó tức giận thì đầu cất cao, thân phía trên đứng thẳng lên, cổ banh ra phun phì phì ( do đó nó có tên con phì, hổ phì). Trên cổ có một điểm trắng to hình mặt trăng (ở những con còn nom nom rất rõ, ở những con già ít rõ).

Tại Ấn Độ và một số ít nơi ở nước ta có loại rắn trên cổ có hai điểm trắng này gần nhau giống nhau như 2 mắt kính, do đó có tên là rắn đeo kính. Phía dưới đầu và cổ có màu trắng phân cách với màu sẫm toàn thân bằng một vạch đen và vạch màu nhạt hơn. Quanh cổ có 21 đến 35 hàng vảy, giữa thân có 17 đến 25 hàng vảy. Rắn hổ mang là một loại rắn hay tức giận, tự vệ rất hăng khi người ta tấn công nó, nhưng thường nó hay trốn đi nếu không bị trêu tức. Nó hoạt động cả ngày và đêm, nhưng chủ yếu về đêm.

Najs hannah Cantor: Còn gọi là đại nhân kính xà- rắn hổ mang chúa (cobra royal). Thân có thể dài tới 4-5 m, trung bình 3,4 m. Thường ban ngày nó ẩn trong hốc cây và chỉ hoạt động ban đêm thôi cho nên chỉ khi phá hoang mới bị nó cắn. Nước ngoài người ta gọi nó là King cobra, Naja bungare-hamadryas hay Ophiophage. Cổ nó banh ít hơn con trên, cổ không có điểm trắng, con lớn có màu sẫm đều, con non có nhiều vạch ngang hẹp và sáng hơn. Số vẩy quanh cổ là 17 đến 21, giữa thân là 15.

Phân bố, thu hái, chế biến

Rắn hổ mang thường được bắt nhiều ở dọc sông Hoàng Hà, bãi Trung Hà, Tứ Tổng, tại những đống gạch, bụi tre, bờ đê. Ngoài ra, còn hay tìm thấy rắn hổ mang ở ven bờ sông Phả Lai (Hà Bắc), dọc sông Hát Mông (Hà Tây), thường hổ mang ở những hang cao ráo, sạch sẽ.

Naja-naja L.: Rắn này rất hay gặp ở Việt Nam cả miền núi lẫn đồng bằng. Nó bơi giỏi nhưng không sống dưới nước.

Najs hannah Cantor: Con này lại nguy hiểm hơn con trên, sống ở khắp nước ta miền núi cũng như miền đồng bằng.

Cách lấy nọc đơn giản là để con rắn cắn vào miệng đĩa petri. Lấy tay xoa và bóp nhẹ vào hai tuyến nọc ở sau tai, nọc sẽ chảy vào đĩa. Chú ý đừng bóp mạnh quá, nọc chảy ra sẽ lẫn dãi và máu làm giảm chất lượng nọc thu được. Nọc lúc mới chảy ra lỏng và hơi sánh, màu hơi vàng nhạt, có thể làm đông khô hay làm trong bình làm khô có chứa silicagel. Nọc khô có thể bảo quản hàng chục năm vẫn còn hoạt tính. Nọc này được dùng làm thuốc hay xuất khẩu. Đối với mục đích nghiên cứu, có đến 1g nọc độc thu được qua quá trình vắt nọc.

Bộ phận sử dụng

Nọc rắn hổ mang.