Thuốc Bảo tín xoang - Bảo Tín Đường

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Bông ngũ sắc.

Tên khác: Bông ngũ sắc còn được gọi là bông ổi, thơm ổi, ổi nho, trâm anh, trâm ổi, bông hôi, tứ thời, tứ quý, cây hoa cứt lợn, mã anh đơn, nhá khí mu (Tày).

Tên khoa học: Lantana camara L.. Thuộc họ Cỏ roi ngựa Verbenaceae.

Đặc điểm tự nhiên

Bông ngũ sắc là một loại cây bụi ngắn, khoẻ mạnh, mọc dày đặc thành bụi cây trong tự nhiên, có thân hình tứ giác, cao 2 - 4m

Lá hình trứng (hình bầu dục), mép có răng cưa, hơi nhọn, mặt trên xù xì và có lông ở cả hai mặt. Lá dài trung bình 3 - 8cm và rộng 3 - 6cm và có màu xanh lục. Lá và thân đều có lớp lông gai.

Các cụm hoa ở nách lá đối diện, nhỏ gọn, hình vòm có chiều ngang 2 - 3cm và chứa 20 - 40 hoa không cuống.

Hoa của bông ngũ sắc nhỏ, có màu vàng hoặc cam, chuyển sang màu đỏ hoặc đỏ tươi ở các đầu nách dày đặc. Hoa nhỏ mọc thành chùm. Đài hoa nhỏ, ống tràng mảnh, cành xòe rộng 6 - 7mm và chia thành các thùy không đều nhau. Nhị hoa gồm bốn cặp, trong đó có hai noãn, hai tế bào. Cây ra hoa ra từ tháng 8 đến tháng 3, hoặc quanh năm nếu có độ ẩm và ánh sáng thích hợp. Màu sắc thường là màu cam, đôi khi thay đổi từ trắng sang đỏ với nhiều sắc thái khác nhau và hoa thường thay đổi màu sắc khi già đi.

Quả chín được chim ăn nhiều và thường xuyên được con người ăn ở một số quốc gia.

Hệ thống rễ của loại cây này rất khỏe và thậm chí sau khi cắt nhiều lần nó vẫn sẽ cho ra những chồi tươi mới.

Phân bố, thu hái, chế biến

Trước đây bông ngũ sắc được tìm thấy chủ yếu ở Trung và Nam Mỹ, tuy nhiên nó đã được nhập vào ở khoảng 60 quốc gia nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới. Ngày nay, bông ngũ sắc được tìm thấy thường xuyên ở Đông và Nam Phi, nơi nó xuất hiện ở độ cao dưới 2000m và thường xâm chiếm các khu vực như rừng bị chặt phá và các khu vực bị chặt phá để làm nông nghiệp.

Ngoài Châu Phi, nó còn xâm chiếm các khu vực Nam Âu như Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, Trung Đông, Ấn Độ, Châu Á, Úc, New Zealand, Hoa Kỳ cũng như nhiều quần đảo Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Phạm vi của bông ngũ sắc phân bố vẫn đang gia tăng, thể hiện qua việc nó đã xâm chiếm nhiều hòn đảo mà nó không có mặt vào năm 1974 (bao gồm Quần đảo Galapagos, Saipan và Quần đảo Solomon).

Tại Việt Nam, cây được trồng làm cảnh và mọc dại. Toàn thân cây toả ra một mùi đặc biệt có người ưa dùng nhưng cũng có người không ưa.

Lá và cành được dùng làm thuốc, hái về phơi hay sấy khô.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của bông ngũ sắc là lá, cành mang lá và hoa.

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: Hoàng bá (Vỏ thân)

Tên khác: Hoàng nghiệt; quan hoàng bá

Tên khoa học: Phellodendron amurense Rupr.

Đặc điểm tự nhiên

Hoàng bá là một loại cây cao to, có thể cao từ 2m đến 25m, đường kính thân có thể đạt tới 70cm. Vỏ thân khá dày phân chia thành 2 tầng rõ rệt. Tầng ngoài có màu xám, tầng trong thì có màu vàng. Lá kép mọc đối, gồm 5 đến 13 lá chét nhỏ hình trứng dài, ép nguyên. Hoa hoàng bá có màu tím đen, bên trong chứa 2 đến 5 hạt. Mùa ra hoa là vào mùa hạ.

Phân bố, thu hái, chế biến

Vị hoàng bá hiện đang phải nhập khẩu về. Ở Trung Quốc, hoàng bá mọc ở nhiều nơi như: Hắc Long Giang, Hà Bắc, Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu. Ở Nga, hoàng bá mọc khá nhiều tại vùng Siberia.

Những năm gần đây, nước ta đã xin được hạt hoàng bá và bắt đầu trồng ở mô hình thí nghiệm. Qua sơ bộ thấy cây mọc khỏe, tươi tốt tuy nhiên vẫn chưa đưa ra trồng ở quy mô lớn.

Vỏ thân hoàn bá thường thu hoạch vào mùa hạ. Người dân cạo sạch lớp vỏ ngoài, chỉ để lại lớp trong dày khoảng 1cm, sau đó đem cắt thành từng miếng nhỏ dài khoảng 9cm, rộng khoảng 6cm rồi phơi khô. Loại dược liệu tốt sẽ có màu vàng tươi rất đẹp, vị đắng.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng của Hoàng bá là vỏ thân.