Thuốc Yangzheng Xiaoji Capsules

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Bạch hoa xà thiệt thảo.

Tên khác: Lưỡi rắn trắng; cây Lữ đồng; Giáp mãnh thảo.

Tên khoa học: Hedyotis diffusa Willd., một loài thực vật thuộc họ Rubiaceae (Cà phê).

Đặc điểm tự nhiên

Thân cây non có 4 cạnh, thân cỏ, màu xanh hoặc nâu. Cây già thân tròn, màu tím hoặc nâu đậm, bề mặt sần. Cây mọc bò dưới đất.

Lá đơn, không có cuống, lá có hình phiến thuôn hẹp nhọn ở đầu, kích thước: dài khoảng 2cm, rộng khoảng 2mm, mọc đối, mặt trên màu xanh đậm có đốm, mặt dưới màu nhạt hơn, có 1 gân chạy ở mặt dưới. Cây có lá kèm màu xanh nhạt, cao khoảng 2mm.

Hoa mọc riêng lẻ, đều, nhỏ, lưỡng tính, mẫu 4. Cuống hoa dài khoảng 1 - 5 mm, có màu nâu.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phân bố ở nhiều nơi, chủ yếu ở vùng Nhiệt Đới như Châu Á và Trung Quốc. Cây thường thấy nhiều vào tháng 6 tại bờ ruộng, trung du và đồng bằng do đó có thể dễ dàng thu hái vào tháng 7 - 9 tức rơi vào vụ hè thu. Thu hái toàn cây, phơi khô, rửa sạch.

Bộ phận sử dụng

Toàn cây.

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Bạch Truật.

Tên khác: Truật; Truật sơn kế; Sơn khương; Sơn giới; Sơn liên; Dương phu; Phu kế; Mã kế; Thiên đao; Sơn tinh; Ngật lực già; Triết truật; Bạch đại thọ; Sa ấp điều căn; Ư truật; Sinh bạch truật; Sao bạch truật; Thổ sao bạch truật; Mễ cam thủy chế bạch truật; Tiêu bạch truật; Ư tiềm truật; Dã ư truật; Đông truật.

Tên khoa học: Atractylodes macrocephala Koidz. Thuộc họ Asteraceae (Cúc).

Đặc điểm tự nhiên

Bạch truật là cây lâu năm.

Lá mọc so le, cuống lá dài, phiến lá chia làm 3 thùy. Các lá gần ngọn thì không chia thùy và có cuống ngắn hơn. Mép lá có răng cưa.

Hoa màu trắng mọc thành cụm và có bao tổng bên ngoài. Bao tổng gồm có 7 lớp nhìn như ngói lợp nhà. Cánh hoa màu trắng phía dưới và tím đỏ ở phía trên.

Rễ Bạch truật phát triển thành củ to và được dùng làm thuốc.

Phân bố, thu hái, chế biến

Bạch truật phân bố nhiều ở Trung Quốc, sau này được trồng rộng rãi tại Việt Nam. Bạch truật có thể thích nghi ở vùng khí hậu núi cao và cả vùng đồng bằng nóng ẩm.

Bạch truật được trồng ở nơi khí hậu núi cao lạnh chủ yếu để nhân giống, có thể thu hoạch sau 2 - 3 năm. Khi trồng ở vùng đồng bằng thì thời gian thu hoạch ngắn hơn, chỉ khoảng 10 - 12 tháng.

Thu hái Bạch truật vào mùa tháng 10 âm lịch. Khi quan sát thấy lá ở phần gốc cây úa vàng thì có thể đào lấy củ.

Củ Bạch truật sau khi đào được rửa sạch, loại bỏ rễ con. Bạch truật có thể được phơi khô nguyên củ hoặc thái lát mỏng rồi phơi khô (sinh sái thuật hoặc gọi là đông truật), nếu sấy khô thì gọi là hồng truật.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận dùng của Bạch truật là thân rễ.

Tên gọi, danh pháp

Bán chi liên còn gọi là tử liên thảo, có tên khoa học là Radix Scutellariae barbatae. Đây là một loài thực vật thân thảo thuộc họ Lamiaceae (họ Bạc hà).

Đặc điểm tự nhiên

Cây thảo, mọc bò, cao 15 - 20 cm. Thân mảnh, hình trụ, mọc thẳng, nhẵn hoặc có lông. Lá mọc đối, hình trứng, dài 1,25 - 2,5 cm, rộng 0,7 - 0,8 cm, hình nêm hoặc hình tim ở gốc, nhọn ở đầu, mép có răng, mặt dưới rất nhạt. Các lá gần ngọn không có cuống, các lá phía dưới có cuống mảnh, dài 5 - 6 mm.

Cụm hoa mọc thành xim, lá hình bấc, lá đài hình chuông, dài 1,5 - 2 mm, nhẵn hoặc hơi có lông, có gai rõ. Tràng hoa màu xanh lam, đài hoa 9 - 10 mm, đầu hơi loe ra, chia thành 2 môi, môi trên có 3 thùy, thùy giữa lớn, thùy bên hẹp, môi dưới tròn và rộng. Nhị 4, cắm ở 1/3 dưới của tràng hoa, không thò ra ngoài, nhị có lông ở gốc, bầu nhẵn.

Quả không hoặc có lông.

Mùa ra hoa: Tháng mười một.

Phân bố, thu hái, chế biến

Bán chi liên là loại cây ưa mọc ở nơi ẩm ướt, nhiều ánh sáng, thường mọc hoang ở bờ ruộng, bờ hồ, ven rừng, bờ bụi, bãi đất ven mương, ven đồi ở các tỉnh miền núi...

Trên thế giới: Loại cây này phổ biến ở Ấn Độ, Mianma, Thái Lan, Lào, Trung Quốc…

Ở Việt Nam: Cây này mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc và một số tỉnh miền Trung như: Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh, Phú Thọ, Hà Nội, Heping, Hải Dương, Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Trị …

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của bạch quả là toàn cây được thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.