Thuốc Fitovit natural fitness capsules

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: Kha tử (Quả).

Tên khác: Cây chiêu liêu; Hạt chiêu liêu; Kha lê; Kha lê lặc…

Tên khoa học: Terminalia chebula.

Đặc điểm tự nhiên

Chiêu liêu là loài cây thân gỗ cao khoảng 15 đến 20m, vỏ màu đen nhạt kèm các vạch nứt dọc. Lá cuống rất ngắn, gần về phía cuống tròn hơi thon, phía đầu thì nhọn, dạng trứng, ở đầu cuống có hai tuyến nhỏ giống mắt cua, mọc đối. Lá có chiều dài khoảng từ 15 đến 20cm, chiều rộng khoảng từ 7 đến 15cm, khá dai, cả hai mặt có lông mềm, mặt lá sau thì nhẵn.

Hoa chiêu liêu nhỏ, màu trắng, có phủ lông vàng nhạt, dạng lưỡng tính, tỏa mùi thơm, thường mọc ở đầu cành hoặc ở kẽ lá. Quả có dạng trứng thon, chiều dài khoảng 3cm, chiều rộng từ 22 đến 25mm, với hai đầu tù, không có dìa. Quả có màu nâu vàng nhạt với có 5 cạnh dọc, khô, cứng, bên trong có thịt đen nhạt. Bên trong quả có hạch khá cứng, hình hơi 5 cạnh, có chiều dày khoảng 10 đến 15mm, có lá mầm cuốn, một hạt.

Có một loại chiêu liêu xanh (Terminalia citrina Roxb. hay Myrobalanus citrim Gaertn.) có lá dài hơn, nhẵn, kể cả khi còn non, quả thuôn và nhỏ hơn, nhân mỏng hơn, hạt hẹp hơn. Chiêu liêu xanh mọc ở Biên Hòa.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây Kha tử thường phân bố ở miền Nam nước ta, Lào, Ấn Độ, Miến Điện, Campuchia (còn gọi là Sramar), Thái Lan. Ở Trung Quốc lúc trước nhập từ Ấn Độ, về sau có thể tự trồng được ở các vùng Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam.

Quả chín vào các tháng 9 - 10 - 11, chọn quả già chín vỏ ngoài màu vàng ngà, thịt chắc là tốt hái về phơi khô, còn loại trái non, bị lép nên tránh hái về. Theo viện Đông y Việt Nam thì Kha tử đem rửa sạch loại bỏ bụi bẩn, để thật ráo nước, sau đó sao sơ, giã dập, bỏ hạt dùng để bốc thuốc thang.

Bộ phận sử dụng

Quả.

Tên gọi, danh pháp

Me rừng có tên khoa học là Phyllanthus emblica L, thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae), còn có nhiều tên gọi khác như Chùm ruột núi, Mận rừng, Cam lam, Trám rừng, Chùm ruột rừng, Me quả tròn, Mắc kham, Mạy kham (Tày), Diều cam (Dao), Xi xa liên (Kho).

Đặc điểm tự nhiên

Me rừng có chiều cao thân trung bình từ 5-8 m, phân thành nhiều cành, cành mềm, trên cành có các lá nhỏ xếp lại thành hai dãy có hình dạng trông như lá kép lông chim, còn có lá kèm nhưng rất nhỏ, hình ba cạnh.

Hoa xuất hiện vào tháng 4 đến tháng 11 hàng năm, hoa nhỏ có màu vàng, thuộc loại hoa đơn tính cùng gốc, cụm hoa thành xim co mọc ở nách lá phía dưới của cành, với rất nhiều hoa đực, vài hoa cái. Quả thịt, hình cầu trước mọng, có màu nâu vàng nhạt, có khía nhưng không rõ, rất mờ, nếu khô thành quả nang. Kích thước quả tương tự như quả táo ta.

Phân bố, thu hái, chế biến

Me rừng là cây mọc hoang ở khu vực rừng núi, đồi trọc, có nguồn gốc từ Trung Quốc, Ấn Độ, cũng có nhiều ở nước ta.

Thu hoạch rễ vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, đào về rửa sạch đất cát, phơi hay sấy khô. Còn quả thu hái vào mùa thu, đồ hơi nước rồi phơi hay sấy khô.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng làm thuốc của Me rừng là quả, rễ và lá, có thể sử dụng vỏ cây.