Thuốc Cao lỏng PQA Ho hen

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Cam thảo.

Tên khác: Lộ thảo, Cam thảo bắc.

Tên khoa học: Glycyrrhiza uralensis Fisch. Đây là một loài thực vật thuộc họ Đậu (Fabaceae).

Đặc điểm tự nhiên

Cây thảo sống lâu năm, cao 30 - 100 cm. Rễ dài màu vàng nhạt. Cơ thể có lông ngắn, mềm. Lá mọc so le, kép, có lông chim lẻ, gồm 9 - 17 lá chét hình bầu dục, nguyên. Cụm hoa ở nách lá, hoa nhỏ hơn, màu hoa oải hương. Vỏ quả cong hình lưỡi liềm, dài 3 - 4 cm, rộng 6 - 8 mm, màu nâu đen, có lông dày, chứa 2 - 8 hạt nhỏ dẹt, màu nâu bóng.

Loài Cam thảo nhẵn – Glycyrrhiza glabra L. cũng thường được sử dụng. Cây cao 1 - 1,5 m, cũng có rễ dài màu vàng nhạt. Lá kép lông chim lẻ có lá chét nguyên với hình trái xoan tù. Hoa nhỏ hợp thành chùm dài mọc đứng màu lơ tím sáng. Quả đậu dẹp thuôn, thẳng, hoặc hơi cong, không có lông, nhỏ hơn loài trên và chỉ chứa 2 - 4 hạt tròn.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây ôn đới Âu Á, phân bố chủ yếu ở Nga, Trung Quốc, Mông Cổ, Afghanistan, Iran... Tai đã nhập giống từ Trung Quốc và Nga về trồng thử nghiệm ở Vĩnh Phú (Tam Đảo), Hà Nội, Hải Tây nhưng chưa được phổ biến rộng rãi. Ở nước ta, Cam thảo có thể nở hoa sau 3 năm sinh trưởng, nhưng năng suất thấp. Đến 5 tuổi cây ra hoa nhiều và cho quả cao hơn. Thời kỳ ra hoa nói chung là tháng 6 - 7, thời kỳ đậu quả là tháng 8 - 9. Người ta thu hoạch Cam thảo vào khoảng năm thứ năm, thường vào mùa đông khi cây chết. Tại thời điểm này, bộ rễ đã chắc, nặng, nhiều bột và chất lượng tốt. Dùng bàn chải để loại bỏ đất. Phân loại thành lớn, nhỏ và khô. Khi khô 50%, bó thành từng bó, sau đó phơi khô chỉ cắt phần ngọn, không lấy rễ nên vỏ vẫn giữ được màu nâu đỏ rất đẹp. Thường dùng dưới dạng Sinh thảo, Chích thảo, bột Cam thảo:

• Sinh thảo: Rửa sạch nhanh rồi đồ mềm, cắt thành lát mỏng 2mm lúc còn nóng; nếu không kịp cắt thì cho ngay vào nước lã, ủ cho mềm để khi cắt được dễ dàng. Sau đó, mang sấy hoặc phơi khô.
• Chích thảo: Sau khi sấy khô rồi đem tẩm mật (1kg Cam thảo phiến thì dùng 200g mật, pha thêm 200ml nước đun sôi) tẩm rồi sao cho vàng thơm. Nếu dùng ít, có thể thái thành khúc 5 – 10cm, cuộn vài lần bằng giấy bản, nhúng qua nước cho đủ ướt rồi vùi vào tro nóng, khi thấy giấy khô hơi xém thì bỏ giấy, cắt lát mỏng.

Bột Cam thảo: Cạo sạch vỏ ngoài, cắt miếng tròn. Sau đó sấy khô, nghiền thành bột mịn vừa. Bảo quản trong thùng kín và để nơi khô ráo.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của Cam thảo là rễ và thân rễ.

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Ma hoàng

Tên khác: Ty diêm; Long sa; Xích căn; Đậu nị thảo; Cẩu cốt; Ty tướng

Tên khoa học: Ephedra sinica Stapf, Ephedra equisetina Bge và Ephedra intermedia Scherenk

Đặc điểm tự nhiên

Thảo ma hoàng (Ephedra sinica) là loại cây mọc thẳng đứng có chiều cao từ 30 - 70cm, thân cây có nhiều đốt, mỗi đốt dài khoảng 3 - 6 cm, trên có rãnh dọc. Lá của Thảo ma hoàng mọc đối hoặc mọc vòng từng 3 lá một, thoái hoá thành vỏ nhỏ, phía dưới lá có màu hồng nâu, phía trên lá có màu tro trắng, đầu lá nhọn và cong, hoa đực hoa cái không chung một cành, cành hoa cái ít hơn hoa đực (4 - 5 đôi), quả thịt, màu đỏ giống như quả nho. Vì cây lại hay mọc ở bờ biển cho nên châu Âu gọi ma hoàng là loại nho biển (Raisin de mer) vì cây thường hay mọc ở bờ biển. Hạt hơi thò ra.

Mộc tặc ma hoàng (Ephedra equisetina) là một dạng cây bụi nhỏ, chiều cao khoảng 2m, có cành cứng hơn so với thảo ma hoàng, màu xanh xám hay hơi có phấn trắng, đốt ngắn hơn, chiều dài khoảng 1 - 3cm, lá dài 2mm, màu tía. Hoa đực và hoa cái không cùng cành, quả hình cầu, hạt không thò ra như thảo ma hoàng.

Để phân biệt hoa loài thảo ma hoàng và mộc tặc ma hoàng dựa vào chiều dài của đốt như sau: Mộc tặc ma hoàng đốt ngắn hơn (khoảng 1 - 3 cm), hạt không thò ra còn thảo ma hoàng có đốt dài hơn khoảng 3 - 6cm, hạt thò ra.

Còn có một loài khác là trung ma hoàng (Ephedra intermedia) cũng có đốt dài như thảo ma hoàng, nhưng lại có đường kính cành dài hơn khoảng 2mm, còn đường kính thảo ma hoàng chỉ khoảng 1,5 - 2mm.

Phân bố, thu hái, chế biến

Hiện nay, ma hoàng chưa được trồng ở nước ta, chủ yếu được nhập từ Trung Quốc. Ma hoàng Trung Quốc được xem là tốt và hiệu quả nhất trên thế giới vì có chứa nhiều hoạt chất trị bệnh. Ma hoàng chủ yếu mọc hoang dại nhiều ở vùng Tây Bắc, Hoa Bắc Trung Quốc. Có ba loài ma hoàng nhưng phổ biến nhất là thảo ma hoàng, sau đó là mộc tặc ma hoàng được dùng trong nước và xuất khẩu, còn trung ma hoàng thường không xuất khẩu.

Mùa thu hoạch ma hoàng vào mùa thu, khi nghiên cứu định lượng hoạt chất cũng nghiên cứu vào mùa thu cho chất lượng tới 100%, nhưng khi chiết hoạt chất vào màu xuân chỉ còn 25 - 30%, nếu thu hái vào mùa đông thì lượng hoạt chất giảm còn 50% so với thu vào mùa thu.

Trong bộ sách thuốc cổ nhất của Trung Quốc (Thần nông bản thảo), người ta cũng đã hướng dẫn ma hoàng nên thu hái vào tiết lập thu, khi thân cây còn hơi xanh, bỏ các mấu và quả. Hiện nay, y học hiện đại cũng đã chứng minh kinh nghiệm thu hái trên là dùng có thể thu được toàn bộ hoạt chất. Đốt và quả hầu như không có chứa alkaloid, nếu cây già thì lượng hoạt chất đã hết, sử dụng làm thức ăn cho gia súc.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của cây ma hoàng là toàn cây bỏ rễ và đốt.

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: Quế (Cành).

Tên gọi khác: Quế chi; Quế; Quế đơn; Nhục quế; Quế thanh; Mạy quẻ; Ngọc thụ.

Tên khoa học: Cinnamomum cassia Presl.

Họ: Long não (Lauraceae).

Đặc điểm tự nhiên

Cây quế là cây thuốc quý, thân gỗ, cao 10 - 20m, vỏ thân nhẵn, phân nhiều cành. Cành màu nâu, nhẵn và không có lông.

Phân bố, thu hái, chế biến

Quế được phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Indonesia và các nước khác; Tại Trung Quốc, vùng sản xuất tập trung chủ yếu ở các tỉnh Quảng Tây, Quảng Đông, Phúc Kiến và Hải Nam.

Quế cành thì thu hái vào mùa hè, phơi khô.

Bộ phận sử dụng

Lá, vỏ, cành đều có thể được sử dụng làm thuốc. Trong phạm vi bài này sẽ trình bày chủ yếu về cành Quế.

Quế (cành) được sử dụng làm thuốc