Xuyên tâm liên

Mô tả chung

Tên gọi khác như: Cây lá đắng, công cộng, khổ đởm thảo,...

Tên khoa học: Andrographis paniculata

thuộc họ: Ô rô Acanthaceae.

Cây xuyên tâm liên là cây thân thảo, cao tầm 30 đến 80cm, trên thân cây có nhiều đốt, cành lá mọc đối. Lá cây hình trứng thuôn dài hay hình mác. Hoa có màu trắng, nhỏ, mọc thành chùm, quả dài 15mm. Cây xuyên tâm liên mọc hoang nhiều khu phía Bắc nước ta, cũng là một trong 70 vị thuốc nam được bộ y tê khuyến khích trồng trong vườn thuốc tại các trạm y tế.

Bộ phận dùng để làm thuốc là toàn thân trên mặt đất của cây xuyên tâm liên

Chỉ định

Theo đông y, xuyên tâm liên có vị đắng, tính hàn, quy vào các kinh phế, vị, đại tràng và tiểu trưởng. Có công dụng thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết, chỉ thống. Thường được dùng trong các trường hợp như: Trị bệnh cảm sốt, cúm, viêm amidan. Trị ho do viêm họng, viêm phổi. Dùng trong trường hợp tiểu rắt, tiểu buốt do viêm đường tiết niệu. Bệnh phụ nữ như viêm âm đạo gây khí hư, đau bụng kinh. Trị chứng thấp nhiệt gây mụn nhọt, mẩn ngứa...

Dược lực học

Xuyên tâm liên có các hoạt chất chính là tanin, glucozit đắng (andrographolid và neoandrographolid).

Liều lượng

Với một số trường hợp, người bệnh có thể tham khảo liều dùng Xuyên tâm liên như sau:

• Dùng chữa sốt, cảm cúm, đau họng: 10 mg/kg.
• Dùng cho trẻ em mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp: 30 mg/ngày (thời gian sử dụng là 10 ngày).

Lưu ý

Xuyên tâm liên có tính lạnh nên không được dùng kéo dài vì có thể làm ảnh hưởng tới tỳ vị, những người hư hàn không nên dùng. Cho nên đừng uống dài ngày để phòng Covid vì tính hàn còn làm bạn dễ bị nhiễm bệnh hơn. Đặc biệt, không dùng cho bệnh nhân bệnh nhân bị rối loạn đông máu, đang bị chấn thương, sau phẫu thuật, phụ nữ mang thai và cho con bú nên lưu ý.

Ngoài ra, cũng giống như các bài thuốc chữa bệnh khác, không nên tự ý thay đổi liều thuốc đã được kê đơn trong bài thuốc trị bệnh. Khi phát hiện có các triệu chứng bất thường bạn cần đến gặp bác sĩ ngay.

Hy vọng thông qua bài viết bạn đã biết uyên tâm liên trị bệnh gì và lưu ý gì khi dùng để mang lại hiệu quả cao. Tránh những tác dụng phụ không cần thiết do dùng sai cách.

Bài thuốc dân gian

Bài thuốc thanh nhiệt, giải độc cơ thể

Kết hợp 15g Xuyên tâm liên, 10g sài đất, 10g kim ngân hoa - sắc nước uống mỗi ngày sẽ giúp làm mát, thanh nhiệt, lợi tiểu và đào thải độc tố ra khỏi cơ thể. Vì thế mà bài thuốc này cũng có thể dùng để chữa các bệnh lở ngứa, rôm sảy, mụn nhọt,... do nóng trong người.

Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng 30g xuyên tâm liên khô đun nước và uống hàng ngày.

Bài thuốc trị viêm gan B

Bạn có thể cắt thang thuốc với 15g Xuyên tâm liên, 25g cây xạ đen và 25g cây cà gai leo để trị bệnh viêm gan B. Mỗi ngày một thang sắc chung với 1 lít nước, sắc uống liên tục trong 3 tháng.

Bài thuốc trị viêm nhiễm ngoài da, mụn nhọt

Với các trường hợp bị viêm nhiễm ngoài da hay mụn nhọt có thể sử dụng Xuyên tâm liên dạng bột với liều 6 – 9 g/ngày, thoa lên vùng da bị nhiễm trùng sưng tấy.

Ngoài ra, bạn có thể lấy lá Xuyên tâm liên tươi giã với rượu rồi xoa và đắp lên các vết thương (đắp thường xuyên đến khi triệu chứng bệnh giảm dần). Đồng thời kết hợp với việc sắc thuốc uống có chứa Xuyên tâm liên, kim ngân hoa, sài đất sẽ nâng cao hiệu quả chữa trị.

Bài thuốc chữa viêm phổi, viêm phế quản, viêm xoang mãn tính và ho

Các bệnh liên quan đến đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản, viêm xoang,... có thể sắc thang thuốc gồm 15g Xuyên tâm liên, 10g củ bách bộ, 10g kim ngân hoa, 10g củ mạch môn với 1 lít nước và uống trong ngày.

Bạn nên sắc thuốc uống liên tục trong 1 tuần để đạt được hiệu quả điều trị.

Bài thuốc trị rắn độc cắn

Khi bị rắn độc cắn, bạn nên lấy lá Xuyên tâm liên giã với rượu rồi xoa và đắp lên vết cắn. Đồng thời phối hợp với việc sử dụng thuốc thang (15g Xuyên tâm liên, 10g kim ngân hoa, 10g sài đất), sắc uống mỗi ngày.

Nếu không có kim ngân hoa hay sài đất thì bạn có thể chỉ sắc lá Xuyên tâm liên 10 – 15 g/ngày hoặc 30g thân cây nấu nước uống. Nếu Xuyên tâm liên ở dạng bột thì uống 2 – 4 g/lần và 2 - 3 lần/ngày.

Bài thuốc điều trị ho do lạnh

Bài thuốc chữa ho do lạnh gồm các loại thảo dược sau: 12g Xuyên tâm liên, 10g tang bạch bì, 10g địa cốt bì và 8g cam thảo. Bạn nên sắc thuốc uống trong 5 đến 7 ngày để đạt được hiệu quả điều trị.

Bài thuốc chữa viêm họng, viêm amidan

Để chữa viêm họng, bạn có thể nhai và ngậm vài lá Xuyên tâm liên. Ngoài ra, bạn có thể sắc 10 – 15g lá Xuyên tâm liên để uống hàng ngày. Nếu sử dụng Xuyên tâm liên dạng bột thì bạn nên uống 2 – 4 g/lần và 2 - 3 lần/ngày.

Khi kết hợp Xuyên tâm liên với kim ngân hoa, huyền sâm, mạch môn (mỗi vị 12g) sắc nước uống và dùng liên tục trong 7 đến 9 ngày có thể chữa viêm họng, sưng amidan.

Nếu kết hợp 12g Xuyên tâm liên với huyền sâm, mạch môn (mỗi vị 10g), sắc uống mỗi ngày (sử dụng 1 lần/ngày) thì có thể chữa viêm phổi, sưng amidan.

Bài thuốc trị chứng tiểu buốt, nước tiểu vàng hoặc tiểu dắt

Các trường hợp bí tiểu, tiểu buốt, tiểu dắt, nước tiểu vàng có thể hái 15g lá Xuyên tâm liên tươi sau đó giã nát và lọc lấy nước uống (có thể pha thêm một chút mật ong).